بررسی زبان شناختی گونه های هنجارگریزی در اشعار عباس باقری بر اساس الگوی هنجارگریزی لیچ

هنجارگریزی یکی از موثرترین شیوه های برجسته سازی و آشنایی زدایی در شعر است که بسیاری از شاعران از جمله عباس باقری از آن بهره برده اند . در این پژوهش پس از ارایه ی پیشینه ای از دیدگاه های صورت گرایان و بررسی آرای آنها در مورد زبان و شعر ، بر مبنای الگوی هنجارگریزی لیچ ( 1969 ) به بررسی هشت نوع هنجارگریزی ( واژگانی ، دستوری ، آوایی ، نوشتاری ، معنایی ، گویشی ، سبکی ، زمانی ) در اشعار عباس باقری پرداخته شده و با استفاده از روش های آماری و نمودار ، درصد وقوع هر یک از آنها مشخص گردیده است . در رساله ی حاضر ، سه دفتر شعر باقری مربوط به دهه های زمانی شصت ، هفتاد و هشتاد با عناوین « تبعید در آفتاب » ، « باران تلخ » و « هنوز سطر اول سایه » مورد بررسی قرار گرفته اند که در برگیرنده ی اولین و آخرین اثر وی است. این تحقیق نشان می دهد که بسامد وقوع هنجارگریزی های معنایی(32.58%) ، دستوری (24.37%) ، زمانی (16.23%) و واژگانی (9.64%) در سه دفتر شعری مذکور ، بیش از سایر موارد هنجارگریزی است و هنجارگریزی های نوشتاری (6.67%) ، سبکی (1.28%) ، آوایی (0.66%) و گویشی (0.20%) به ترتیب در جایگاه های بعدی قرار گرفته اند . نتایج پژوهش حاکی از آن است که با گذشت زمان بسامد وقوع بعضی از گونه های هنجارگریزی از جمله هنجارگریزی های دستوری ، زمانی ، گویشی و سبکی در شعر باقری دچار تغییر و تحول شده است . هنجارگریزی گویشی ( گویش سیستانی ) با بسامد کم (0.46%) تنها در اولین اثر شاعر مشاهده گردید و در آثار دهه ی هفتاد و هشتاد ( آخرین اثر ) نمونه ای از این نوع هنجارگریزی یافت نشد . در این تحقیق مشاهده گردید که شاعر از هنجارگریزی سبکی با بسامد (4%) تنها در آخرین اثرش بهره برده و در آثار دهه ی شصت و هفتاد وی این نوع هنجارگریزی کاربرد پیدا نکرده است . از موارد دیگری که با گذشت زمان در شعر عباس باقری دچار تحول شده است پایین آمدن بسامد وقوع هنجارگریزی زمانی (باستان گرایی ) در دفاتر شعری باران تلخ و هنوز سطر اول سایه می باشد ، در حالی که این نوع هنجارگریزی در اولین اثر باقری ، یعنی تبعید در آفتاب از لحاظ میزان بسامد وقوع با (26.84%) در جایگاه دوم قرار دارد . نتایج تحقیق همچنین نشان می دهد که شاعر بتدریج از کاربرد گویش سیستانی در شعرش فاصله گرفته و در آخرین اثرش روی به هنجارگریزی سبکی یا کاربرد زبان عامیانه آورده است .